Głównym objawem zaburzeń lękowych jest uczucie lęku, który jest niewspółmiernie silny w stosunku do realnego zagrożenia. Np :wejście do windy, jazda samochodem, spotkania towarzyskie itp. Osoba odczuwająca lęk może mieć poczucie, że w danej sytuacji zemdleje, zacznie krzyczeć lub zachowa się w inny niestosowny sposób. Napady lęku w określonych sytuacjach, są rozpoznawane zarówno przez osobę, która ich doświadcza jak i przez innych będących w bliskim otoczeniu. Często osoba cierpiąca na zaburzenia lękowe, najbardziej obawia się właśnie reakcji otoczenia na to co się z nią dzieje.
Wyróżnia się cztery podstawowe obszary w których może przejawiać się lęk: obszar poznawczy, emocjonalny, fizjologiczny i somatyczny, behawioralny.
Obszar poznawczy: Dotyczy spostrzegania danego zagrożenia. Sytuacja budząca lęk jest w myślach najczęściej wyolbrzymiana. Przez co osoba sprawia wrażenie bardziej czujnej, mobilizującej siły do konfrontacji z „zagrożeniem”. Wyobraża sobie najczęściej „czarne scenariusze” dotyczące określonej sytuacji lub przywołuje z pamięci historie innych osób i możliwych niebezpieczeństw, które ich spotkały. Takie myśli dodatkowo pogłębiają uczucie lęku i niepewności. Czasem osoby zdają sobie sprawę z nieracjonalności i przesady lękowych myśli, jednak nie są w stanie się ich pozbyć.
Obszar emocjonalny: Jeśli chodzi o strach to jest to głównie poczucie grozy lub przerażenia, natomiast w przypadku lęku to uczucie obawy, niepokoju czy paniki. Lęk i strach zaliczają się do grupy emocji określanych jako negatywne, które są rozpoznawane przez odczuwającą je osobę, choć nie zawsze. Kiedy nie są rozpoznawane wtedy możemy usłyszeć, że osoba odczuwająca je, doświadcza nieokreślonego napięcia lub nieprzyjemnego pobudzenia.
Obszar fizjologiczny i somatyczny: Duże napięcie związane z lękiem znajduje wyraz, z jednej strony w reakcjach zewnętrznych (fizycznych) organizmu, z drugiej w reakcjach wewnętrznych (somatycznych). Do reakcji zewnętrznych zalicza się blednięcie lub zaczerwienienie, drżenie rąk, szybki oddech albo odwrotnie, trwanie w osłupieniu i niemoc wypowiedzi. Wewnętrznie człowiek może odczuwać ścisk żołądka, palpitacje serca, zaburzenia jelitowe, bóle mięśniowe. Często ludzie bywają zaskoczeni, że emocje mogą odbijać się na funkcjonowaniu fizycznym.
Obszar behawioralny: Przeżywanie lęku czy strachu często mobilizuje osobę do określonego zachowania, ataku (walka) bądź ucieczki (unikanie). Podjęcie walki częściej towarzyszy uczuciu strachu, ponieważ w tym przypadku zagrożenie jest realne i jasno określone. W przypadku lęku, u osób cierpiących na zaburzenia lękowe, częściej dochodzi do unikania sytuacji stresujących.
Reakcje w danych obszarach funkcjonowania mogą występować sekwencyjnie jedna po drugiej. Czyli najpierw osoba spostrzega sytuację potencjalnie budzącą lęk, intensywnie o niej myśli, odczuwa w związku z tym negatywne emocje, co prowadzi do reakcji fizjologicznych, a następnie określonego zachowania. Ale często jest tak, że osoba odczuwa silne dolegliwości somatyczne, nie wiedząc do końca z jaką sytuacją są one związane i jakich emocji dotyczą, zakładając oczywiście że nie są to dolegliwości związane z chorobą fizyczną. Wtedy też mamy do czynienia z zaburzeniami lękowymi, w których dominują mechanizmy obronne takie jak zaprzeczenie czy wyparcie. W przypadku gdy reakcja lękowa dotyczy konkretnej sytuacji lub rzeczy, mówimy o tzw fobiach, o których będzie mowa w innym wpisie.
